W ramach cyklu wpisów dotyczących zapisów regulaminu studiów warto nieco przybliżyć zagadnienia związane z przenoszeniem, zwłaszcza w kontekście zmiany uczelni, kierunku studiów, czy formy studiów. Ale skoro mowa o przenoszeniu to nie można nie wspomnieć o przenoszeniu osiągnięć studentów, w tym także punktów ECTS.
Aktualnie obowiązująca ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce przenoszenie i uznawanie punktów ECTS, a także zmiana kierunku studiów i formy studiów uznawane są za podstawowe prawa studenckie (zob. art. 85 ust. 1 pkt 1, 4 i 5 ustawy PSWiN), którego powinny odbywać się zasadach określonych w regulaminie studiów. Jak wskazano w przewodniku po systemie szkolnictwa wyższego i nauki opracowanym w 2019 r. przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego uregulowanie zasad realizacji tych praw w regulaminie studiów jest dla uczelni obligatoryjne, co oznacza, że uczelnie nie powinny pomijać tych kwestii w regulaminie studiów. Z kolei zmiana uczelni została zakwalifikowana jako jeden ze sposób przyjęcia na studia (zob. art. 69 ust. 1 pkt 3 ustawy PSWiN).
Pojawia się jednak w praktyce sporo wątpliwości, bo właściwie nie wiadomo, co kryje się pod tymi pojęciami. Warto zatem nieco przyjrzeć się szczegółom.
Trochę z historii…
Zanim jednak będzie mowa o szczegółach na gruncie aktualnego stanu prawnego, warto sięgnąć do niegdyś obowiązujących przepisów, ponieważ te całkiem sporo regulacji przewidywały w tym zakresie.
Na wstępie warto zauważyć, że na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z 2005 r. kwestie związane z przenoszeniem były przedmiotem regulacji powszechnie obowiązujących, zarówno na poziomie ustawowym, jak i na poziomie rozporządzeń wykonawczych.
Na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym art. 171 ust. 3 przewidywał, że student może przenieść się z innej uczelni, w tym także zagranicznej, za zgodą kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni przyjmującej (czyli dziekana wydziału), wyrażoną w drodze decyzji, jeżeli wypełnił wszystkie obowiązki wynikające z przepisów obowiązujących w uczelni, którą opuszcza.
Z kolei, art. 165 ustawy PSW z 2005 r. przewidywał rozwiązania dotyczące przenoszenia osiągnięć, przy czym posługiwano się pojęciem „przenoszenia i uznawania zajęć”, a nie przenoszeniem i uznawaniem punktów ECTS.
Otóż, co do zasady to ustawa PSW z 2005 r. przewidywała, że to regulamin studiów uwzględniać miał zasady przenoszenia i uznawania zajęć zaliczonych przez studenta w jednostce organizacyjnej uczelni macierzystej lub w innej uczelni, w tym zagranicznej. Studentowi przenoszącemu zajęcia zaliczone w uczelni innej niż macierzysta, w tym zagranicznej, należało ponadto przypisać taką liczbę punktów ECTS, jaka była przypisana efektom kształcenia uzyskiwanym w wyniku realizacji odpowiednich zajęć i praktyk w jednostce przyjmującej.
Ustawa przewidywała również, że warunkiem przeniesienia zajęć zaliczonych w innej jednostce organizacyjnej uczelni macierzystej albo poza uczelnią macierzystą, w tym w uczelni zagranicznej, w miejsce punktów przypisanych zajęciom i praktykom określonym w planie studiów i programie kształcenia, było stwierdzenie zbieżności uzyskanych efektów kształcenia, w trybie określonym w regulaminie studiów. Ustawa również wskazywała, że jeden punkt ECTS odpowiada efektom kształcenia, których uzyskanie wymagało od studenta średnio 25–30 godzin pracy, przy czym liczba godzin pracy studenta obejmuje zajęcia organizowane przez uczelnię, zgodnie z planem studiów, oraz jego indywidualną pracę.
Warto jednak dodać, że kiedy poprzednio obowiązująca ustawa wchodziła w życie w art. 165 znajdował się ust. 3, który dawał ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego kompetencje do wydania rozporządzenia, w którym należało określić warunki oraz tryb przenoszenia zajęć zaliczonych przez studenta, w tym wyrażonych w punktach ECTS, mając na uwadze konieczność zapewnienia kontynuacji kształcenia, przyjmując minimalną liczbę 30 punktów ECTS wymaganą do zaliczenia semestru.
I tak, pierwsze rozporządzenie w tym zakresie zostało wydane 3 października 2006 r. – było to rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia w sprawie warunków i trybu przenoszenia osiągnięć studenta (Dz. U. z 2006 r. Nr 187 poz. 1385), które weszło w życie 1 stycznia 2007 r.
Po bliższej lekturze jego treści okazuje się jednak, że nie dotyczyło ono wyłącznie warunków i trybu przenoszenia osiągnięć studentów, lecz bardziej skupiało się na kwestiach podstawowych związanych z dopiero co w wprowadzanym w Polsce systemem akumulacji punktów ECTS. Wskazano w nim, że osiągnięcia studenta będą wyrażane za pomocą punktów zaliczeniowych (tzw. punktów ECTS) i że jeden punkt ECTS miał odpowiadać efektom kształcenia, których uzyskanie wymaga od przeciętnego studenta 25-30 godzin pracy. Przeciętna liczba godzin pracy studenta miała obejmować zarówno zajęcia organizowane przez uczelnię zgodnie z planem studiów i programem nauczania, jak i jego indywidualną pracę.
Wskazano w nim także aktywności studenckie, za które należało przyznawać punkty ETCS:
1) zaliczenie każdego z przedmiotów oraz praktyk przewidzianych w planie studiów;
2) przygotowanie pracy dyplomowej, zgodnie ze standardem kształcenia;
3) przygotowanie do egzaminu dyplomowego, zgodnie ze standardem kształcenia.
Student miał uzyskiwać punkty ECTS przypisane danemu przedmiotowi, jeżeli spełnił wszystkie, określone w planie studiów i programie nauczania, wymagania oraz osiągnie założone efekty kształcenia.
Określono wówczas, że liczba punktów ECTS przewidziana planem studiów dla semestru miała wynosić od 27 do 33, zaś dla roku akademickiego – nie mniej niż 60, przy czym uzyskana ocena końcowa nie miała mieć wpływu na wysokość tej liczby.
W rozporządzeniu postanowiono także, że warunkiem uzyskania wpisu na następny semestr lub rok studiów miało być uzyskanie liczby punktów wynikającej z planu studiów i programu nauczania, zgodnej z zasadami określonymi w regulaminie studiów.
Po raz pierwszy, w przepisach prawa powszechnie obowiązującego określono także liczbę punktów ECTS wymaganą do ukończenia studiów. I tak: dla studiów pierwszego stopnia miało to być 180-240 punktów ECTS, dla studiów drugiego stopnia - 90-120 punktów ECTS, zaś dla jednolitych studiów magisterskich - 270-360 punktów ECTS.
Jako ciekawostkę warto zwrócić uwagę na specjalną regulację dla studiów niestacjonarnych, zgodnie z którą jeśli czas trwania tych studiów miał być dłuższy niż czas trwania odpowiednich studiów stacjonarnych, to całkowita liczba punktów przewidzianych planem studiów niestacjonarnych miała być równa liczbie punktów przewidzianych planem odpowiednich studiów stacjonarnych, zaś liczba punktów przewidzianych planem studiów dla semestru i roku akademickiego studiów niestacjonarnych miała ulec odpowiedniemu zmniejszeniu.
Jak widać, powyższe regulacje niewiele miały wspólnego z istotą „przenoszenia osiągnięć” – raczej wprowadzały standardy związane z przyznawaniem i uzyskiwaniem punktów ECTS w ramach planów i programów studiów obowiązujących na poszczególnych kierunkach.
Dopiero przepisy § 6 i § 7 ww. rozporządzenia z 2006 r. regulowały zasady przenoszenia osiągnięć przewidując, że punkty ECTS, uzyskane poza uczelnią macierzystą, uznawane będą bez ponownego sprawdzenia osiągnięcia założonych efektów kształcenia, jeżeli kształcenie odbywało się zgodnie z porozumieniem o realizacji programu kształcenia, zawartym pomiędzy obiema uczelniami. Powyższe zasady mogły więc dotyczyć przede wszystkim osób wyjeżdżających do uczelni partnerskich w ramach programów wymiany studenckiej, które przed wyjazdem przeważnie zobowiązane były uzyskać z uczelni partnerskiej tzw. learning agreement (czyli porozumienie w sprawie realizacji programu), która musiała także zaakceptować uczelnia macierzysta studenta, zaś po powrocie zaliczone przedmioty i uzyskane w związku z tym punkty ECTS miały być uwzględniane i zaliczane na poczet programu studiów obowiązującego w uczelni macierzystej (tej wysyłającej studenta do odbycia części studiów zagranicą) na podstawie tzw. transkyptu czy wykazu ocen (transcript of records).
W przypadku zaś zmiany uczelni punkty ECTS uzyskane poza macierzystą uczelnią mogły być uznawane w miejsce punktów z przedmiotów zawartych w planie studiów i wynikających ze standardów kształcenia (tych z 2007 r.) w przypadku zbieżności efektów kształcenia tych przedmiotów w obydwu uczelniach. Decyzję o uznaniu punktów ECTS w takich przypadkach miał podejmować z urzędu kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej prowadzącej kształcenie (czyli dziekan wydziału), po zapoznaniu się z dokumentacją przebiegu studiów odbytych poza macierzystą uczelnią, przedłożoną przez studenta.
Powyższe rozporządzenie nie regulowało jednak, jak ma wyglądać przenoszenie osiągnięć w razie zmiany kierunku studiów w ramach tej samej uczelni – przyjmowano więc na zasadzie analogii powyższe zasady i warunki.
Powyższe rozporządzenie z 2006 r. wprowadzało także tzw. akumulację punktów ECTS przewidując, że student akumuluje punkty ECTS przypisane przedmiotom przewidzianym w planie studiów i programie nauczania oraz przedmiotom fakultatywnym, wybieranym na zasadach określonych w regulaminie studiów, a także przedmiotom zaliczonym poza macierzystą uczelnią, w tym w uczelniach zagranicznych, w sposób określony w § 6.
To rozporządzenie w niezmienionym kształcie obowiązywało do 1 października 2011 r., kiedy to weszło w życie nowe rozporządzenie je zastępujące – rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 14 września 2011 r. w sprawie warunków i trybu przenoszenia zajęć zaliczonych przez studenta (Dz. U. z 2011 r. Nr 201 poz. 1187), także wydane na podstawie art. 165 ust. 3 ustawy PSW z 2005 r., przy czym do kwestii przenoszenia osiągnięć podchodziło już w nieco odmienny sposób, ponieważ większość przepisów poprzednio obowiązującego rozporządzenia w kwestii zasad przypisywania i akumulowania punktów ECTS została wprowadzono do ustawy, na mocy nowelizacji tzw. nowelizacji marcowej z 2011 r. (zob. ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2011 r. nr 84 poz. 455)
1 października 2011 r. weszło w życie w życie także inne rozporządzenie MNiSW z dnia 19 lipca 2011 r. w sprawie warunków, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów w uczelniach (Dz. U. z 2011 r. nr 160 poz. 958), które wskazywało m.in. że stosowane metody wyrażania osiągnięć studenta zgodnie z Europejskim Systemem Transferu i Akumulacji Punktów (ECTS) oraz przenoszenie i uznawanie zajęć zaliczonych przez studenta mają być przedmiotem postanowień regulaminu studiów.
W zapisach rozporządzeniach w sprawie warunków i trybu przenoszenia zajęć zaliczonych przez studenta z 2011 r. pozostały więc jedynie zapisy przewidujące, że przenoszenie zajęć zaliczonych przez studenta ma umożliwić kontynuację kształcenia w jednostce organizacyjnej uczelni, do której student się przenosi, zwanej "jednostką przyjmującą". Zaś samo przenoszenie zajęć miało odbywać się z uwzględnieniem warunków obowiązujących już poprzednio, czyli uzyskanie przez studenta zakładanych efektów kształcenia oraz otrzymanie nie mniej niż 30 punktów ECTS za zaliczenie każdego semestru. Także przyjmowano, że jeden punkt ECTS odpowiadać miał efektom kształcenia, których uzyskanie wymagało od studenta średnio 25-30 godzin pracy, przy czym liczba godzin pracy studenta, podobnie jak poprzednio, miała obejmować zajęcia organizowane przez uczelnię, zgodnie z planem studiów, oraz jego indywidualną prac. Ponadto, punkty ECTS należało przypisywać za:
a) zaliczenie każdego z zajęć i praktyk przewidzianych w programie kształcenia, przy czym liczba punktów ECTS nie miała zależeć od uzyskanej oceny, a warunkiem ich przyznania było spełnienie przez studenta wymagań dotyczących uzyskania zakładanych efektów kształcenia potwierdzonych zaliczeniem zajęć lub praktyk,
b) przygotowanie i złożenie pracy dyplomowej lub przygotowanie do egzaminu dyplomowego, zgodnie z programem kształcenia;
c) student otrzymać miał w jednostce przyjmującej taką liczbę punktów ECTS, jaka była przypisana efektom kształcenia uzyskiwanym w wyniku realizacji odpowiednich zajęć i praktyk w tej jednostce.
Decyzję o przeniesieniu zajęć podejmować miał nadal kierownik jednostki przyjmującej, ale już nie z urzędu, lecz na wniosek studenta, po zapoznaniu się z przedstawioną przez studenta dokumentacją przebiegu studiów odbytych w innej jednostce organizacyjnej uczelni macierzystej albo poza uczelnią macierzystą.
Podejmując decyzję o przeniesieniu zajęć, kierownik jednostki przyjmującej zobowiązany był uwzględnić efekty kształcenia uzyskane w innej jednostce organizacyjnej uczelni macierzystej albo poza uczelnią macierzystą w wyniku realizacji zajęć i praktyk odpowiadających zajęciom i praktykom określonym w planie studiów i programie kształcenia na kierunku studiów, na którym student studiował.
Doprecyzowano wreszcie przenoszenie zajęć zaliczonych w innej jednostce organizacyjnej, wskazując, że warunkiem zaś przeniesienia zajęć zaliczonych w innej jednostce organizacyjnej uczelni macierzystej albo poza uczelnią macierzystą, w tym w uczelniach zagranicznych, w miejsce punktów przypisanych zajęciom i praktykom określonym w planie studiów i programie kształcenia było stwierdzenie zbieżności uzyskanych efektów kształcenia, w ww. trybie.
Sprawy dotyczące przenoszenia osiągnięć, wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, miały być rozpatrywane na podstawie przepisów dotychczasowych.
W kolejnym rozporządzeniu wykonawczym MNiSW z dnia 25 września 2014 r. w sprawie warunków, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów w uczelniach (Dz.U. z 2014 r. poz. 1302), podobnie jak poprzednim przewidziano, że postanowienia regulaminu studiów mają uwzględniać m.in. stosowane metody wyrażania osiągnięć studenta zgodnie z Europejskim Systemem Transferu i Akumulacji Punktów (ECTS) oraz warunki przenoszenia i uznawania zajęć zaliczonych przez studenta w jednostce organizacyjnej uczelni macierzystej lub w innej uczelni, w tym zagranicznej, zgodnie z zasadami systemu przenoszenia osiągnięć.
Ostatecznie, przepis ust. 3 w art. 165, został uchylony w 2016 r. na podstawie ustawy z dnia 23 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 1311), która weszła w życie 1 października tego samego roku, ze względu na chęć i dążenie ówczesnych władz resortu szkolnictwa wyższego do odciążenia m.in. szkolnictwa wyższego od nadmiernych obowiązków o charakterze biurokratycznym (zob. druk 566 https://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?nr=556).
Tym samym, ww. rozporządzenie w sprawie warunków i trybu przenoszenia zajęć zaliczonych przez studenta z 2011 r. przestało obowiązywać i uczelnie nie do końca wiedziały, jakie regulacje w tym zakresie powinny obowiązywać i jak należy przenosić i uznawać osiągnięcia studentów.
Zmiana uczelni, kierunku studiów i formy a przenoszenie osiągnięć studenta
Aktualnie obowiązująca ustawa PSWiN z 2018 r. w kwestii zmiany uczelni przewiduje, że jednym z trzech sposobów przyjęcia na studia jest
przeniesienie z innej uczelni lub uczelni zagranicznej. Ustawa nie rozstrzyga jednak kto konkretnie i w jakim trybie powinien podjąć decyzję w tym zakresie. Oczywiście, zawsze można skorzystać z zasad ogólnych określonych w art. 23 ustawy, który przewiduje domniemanie kompetencji rektora. Mało kto chyba jednak zdroworozsądkowo w uczelni zakłada, że o zmianie uczelni, kierunku, czy formy studiów będzie zawsze decydował rektor. Przeważnie w uczelniach decyzje w tych sprawach podejmują dziekani wydziałów albo upoważnieni prodziekani albo kierownicy jednostek podstawowych.
Elementem nierozerwalnie związanym z procesem przeniesienia, zmiany kierunku studiów lub formy studiów albo realizacją części studiów poza uczelnią macierzystą, w szczególności w ramach programów wymiany studenckiej, jest także przenoszenie osiągnięć studentów. Stanowi ono bez wątpienia jedno z podstawowych praw studenta – w katalogu określonym w art. 85 wskazuje się, że student ma prawo m.in. do przenoszenia i uznawania punktów ECTS, zmiany kierunku studiów, a także do przeniesienia na studia stacjonarne albo niestacjonarne, na zasadach określonych w regulaminie studiów.
Aktualnie nie ma jednak szczegółowych regulacji, które określałyby jak należy postępować w tym sprawach.
Obecnie w praktyce uczelnianej w kwestii zmiany uczelni, kierunku, czy formy studiów obserwuje się różne rozwiązania, przykładowo:
1) przeniesienie wyłącznie w trybie rekrutacji i uznanie dotychczasowych osiągnięć na podstawie przepisów regulaminu studiów;
2) przeniesienie i uznanie dotychczasowych osiągnięć wyłącznie na podstawie przepisów regulaminu studiów;
3) przeniesienie w trybie quasi-rekrutacyjnym, niezależnym od zapisów rekrutacyjnych. W tym przypadku uczenia określa specjalne wewnętrzne regulacje dotyczące zmiany uczelni, zaś kwestii trybu per analogiam stosuje się przepisy art. 72 i wówczas takie postępowanie, jako postepowania w sprawie przyjęcia na studia, prowadzi albo rektor albo komisja; przeniesienie z innej uczelni następuje w drodze wpisu na listę studentów, zaś odmowa przyjęcia na studia w takim trybie następuje w drodze decyzji administracyjnej, którą mogą podpisywać przewodniczący komisji, a od decyzji komisji przysługuje odwołanie do rektora. Zmiana kierunku i formy studiów oraz uznanie osiągnięć odbywa się na podstawie przepisów regulaminu studiów.
Przepisy nie precyzują zasad dotyczących przenoszenia osiągnięć, milczą także w kwestii minimalnej liczby punktów ECTS wymaganej do zaliczenia semestru. Jedyną minimalną liczbę punktów warunkującą ukończenie studiów i uzyskanie dyplomu ukończenia studiów wyższych wskazuje przepis art. 76 ust. 1 PSWiN. Śladowa regulacja pojawia się także w art. 67 ust. 2 i 3 ustawy PSWiN, które powielają wcześniejsze regulacje znane z rozporządzenia z 2006 r., tzn. punkty ECTS stanowią miarę średniego nakładu pracy studenta niezbędnego do uzyskania efektów uczenia się, zaś punkt ECTS odpowiada 25–30 godzinom pracy studenta obejmującym zajęcia organizowane przez uczelnię oraz jego indywidualną pracę związaną z tymi zajęciami.
Jakie warunki należy spełnić, aby przenieść się z innej uczelni, albo zmienić kierunek albo formę studiów?
Jak wskazałam wcześniej, uczelnie kwestie przenosin czynią przedmiotem odpowiednich zapisów w swoich regulaminach studiów. Student może przenieść się z innej uczelni albo zmienić kierunek studiów, czy formę studiów przeważnie za zgodą dziekana wydziału, do którego student zamierza się przenieść, o ile wypełnił wszystkie obowiązki wobec uczelni i wydziału, który opuszcza, w szczególności gdy zaliczył wszystkie przewidziane dotychczas programem studiów zajęcia czy przedmioty.
Czasem pojawiają się także zapisy wymagające zgody dziekana wydziału uczelni, którą student opuszcza. W mojej ocenie taka regulacja nie ma większego sensu, ponieważ w dobie nasilającego się niżu demograficznego, mało która uczelnia wyrazi zgodę na jej opuszczenie przez studenta.
Jeśli jednak zakładamy, że zmiana uczelni ma dotyczyć osoby, która posiada aktualnie status studenta (a zatem osoby skreślone nie mogą skorzystać z takiej możliwości z uwagi na brak statusu studenta), to może warto wprowadzić przepis, który będzie wymagał przynajmniej pisemnie potwierdzonej wiedzy władz uczelni czy wydziału, który student opuszcza np. w postaci zaświadczenia o statusie studenta.
Ponadto, niektóre regulaminy studiów przewidują ponadto, że student ma obowiązek poinformować swoją uczelnię/jednostkę macierzystą o planowanym zamiarze przeniesienia się na inną uczelnię albo zmianie kierunku.
W kwestii przeniesienia wiele uczelni ogranicza także te możliwości wskazując, że jest to dopuszczalne nie wcześniej niż po zaliczeniu pierwszego semestru, a czasem nawet po zaliczeniu pierwszego roku studiów. Wychodzi się bowiem słusznie z założenia, że przyjęcie na pierwszy semestr, czy rok studiów powinno następować wyłącznie w drodze rekrutacji na studia.
Ponadto, niektóre uczelnie jako warunek konieczny przeniesienia wskazują także minimalną średnią ocen na dotychczasowych studiach, np. 4.0 albo 4.5 albo przyjmują, że to dziekan wydziału przyjmującego może określić szczegółowe warunki i zasady zmiany uczelni bądź kierunku studiów, w szczególności w zakresie minimalnej średniej ocen.
Przeważnie uczelnie wskazują również, że przeniesienie stanowi kontynuację wcześniej rozpoczętych studiów i student po uzyskaniu zgody na zmianę nie może być cofnięty na wcześniej zaliczony już semestr studiów. W praktyce to jednak oznacza często konieczność uzupełniania różnic programowych.
Niektóre uczelnie wskazują także w swoich regulaminach, że przeniesienie się na ostatni semestr studiów nie jest dopuszczalne.
Zasadnym wydaje się także wprowadzenie do regulaminu studiów zapisów, które jasno rozstrzygną, że przypadku przeniesienia student będzie kontynuował kształcenie według programu studiów obowiązującego tych studentów, którzy odbywają studia na semestrze, od którego będzie możliwa kontynuacja studiów.
Jak powinno wyglądać przenoszenie osiągnięć studenta?
W przypadku zajęć zaliczonych na innym kierunku studiów albo poza uczelnią, w tym również na studiach zagranicznych, w wielu uczelniach znajdują zastosowanie następujące zasady dotyczące przenoszenia i uznawania osiągnieć i punktów ECTS:
1) punkty ECTS uznaje się bez ponownej weryfikacji efektów uczenia się, jeżeli kształcenie odbywało się zgodnie z porozumieniem zawartym pomiędzy uczelniami; w tym przypadku w suplemencie do dyplomu w pkt 4.3. wpisywane są przedmioty zrealizowane w innej uczelni i uznane na poczet kwalifikacji zgodnie z podpisanym przed wyjazdem studenta „Porozumieniem o programie zajęć” (czy tzw. learning agreement) i przywiezionym z uczelni partnerskiej „Wykazem zaliczeń” (czy tzw. Transcript of records); nazwy przedmiotów zrealizowanych w uczelniach partnerskich wpisywane są w oryginalnym brzmieniu zapisanym przez uczelnię partnerską w „Wykazie zaliczeń”, a oceny wpisywane są już po konwersji na lokalną skalę ocen, czyli skalę ocen stosowaną w uczelni wydającej dyplom; w suplemencie polsko- lub angielskojęzycznym można dodatkowo podać nazwę przedmiotu w tłumaczeniu na język suplementu;
2) w przypadku przeniesienia się z innej uczelni albo zmiany kierunku lub formy studiów punkty ECTS mogą zostać uznane w miejsce zajęć określonych w programie studiów w przypadku stwierdzenia zbieżności uzyskanych efektów uczenia się po zasięgnięciu zgody/opinii prowadzącego przedmiot/prowadzącego zajęcia;
- student może uzyskać taką liczbę punktów ECTS, jaka jest przypisana efektom uczenia się i odpowiednim elementom składowym programu studiów obowiązującego na kierunku studiów, na który student się przenosi;
- zajęcia zaliczone na uczelni/kierunku macierzystym nie uwzględnione i nie zaliczone na poczet programu studiów obowiązującego na kierunku studiów, na który student się przeniósł, mogą stanowić jedynie dodatkowe osiągnięcie studenta i fakultatywnie mogą być jedynie odnotowywane w punkcie 4.3. suplementu do dyplomu jako dodatkowe osiągnięcie;
- decyzje w przedmiocie przeniesienia i uznania określonych przedmiotów/zajęć czy modułów oraz punktów ECTS, a także decyzje o konwersji uzyskanych ocen na skalę ocen obowiązującą w uczelni podejmuje dziekan wydziału, w uzgodnieniu/po zasięgnięciu opinii osób prowadzących zajęcia/przedmioty przed wyrażeniem zgody na przeniesienie, po zapoznaniu się z przedstawioną dokumentacją przebiegu studiów z innego kierunku studiów albo uczelni;
- w suplemencie do dyplomu w pkt 4.3. w przypadku przeniesienia albo zmiany kierunku lub formy studiów uwzględniane są jedynie te przedmioty, które uznano i przeniesiono na poczet programu studiów obowiązującego na kierunku studiów, na który student się przeniósł;
- za zgodą dziekana wydziału w suplemencie do dyplomu w pkt 4.3. można uwzględnić przedmioty zaliczone na kierunku macierzystym studenta, które nie zostały uwzględnione i zaliczone na poczet programu studiów obowiązującego na kierunku studiów, na który student się przeniósł – w tym przypadku w pierwszej kolejności należy wymienić wszystkie zajęcia zaliczone na poczet obowiązującego programu studiów i podać sumaryczną liczbę punktów ECTS za te zajęcia, a dopiero następnie wypisać zrealizowane przedmioty dodatkowe. Te dwie kategorie przedmiotów należy wyraźnie rozróżnić, tak aby jasno wynikało, które przedmioty zostały zaliczone na poczet programu studiów, a które zrealizowano dodatkowo; należy również zaznaczyć, że oceny uzyskane za przedmioty dodatkowe (ponadprogramowe) nie są wliczane do średniej oceny ze studiów, ani do wyniku ukończenia studiów;
3) dziekan wydziału, na wniosek studenta, może uznać (przenieść) zajęcia zaliczone w ramach innej niż studia wyższe formy kształcenia wraz z uzyskaną liczbą punktów ECTS jako zajęcia nieobjęte programem studiów, po zapoznaniu się z dokumentacją umożliwiającą weryfikację osiągniętych efektów uczenia się oraz liczby punktów ECTS. Uzyskane oceny oraz punkty ECTS nie są uwzględniane przy zaliczeniu semestru studiów oraz do średniej ocen, ale są uwzględniane jako dodatkowe osiągnięcia studenta w suplemencie.
Co student powinien zrobić, aby przenieść się?
Na pewno taka procedura powinna być inicjowana przez studenta w postaci wniosku na piśmie podpisanego przez studenta i skierowanego do właściwych władz uczelni np. dziekana wydziału uczelni/jednostki przyjmującej.
W mojej ocenie wniosek powinien być uzasadniony i odpowiednio udokumentowany – do wniosku m.in. powinno być dołączone aktualne zaświadczenie potwierdzające status studenta na macierzystym kierunku studiów wraz z adnotacją, że jest ono wydawane na potrzeby przeniesienia się na studia oraz dokumenty poświadczające dotychczasowy przebieg studiów, m. in. potwierdzone za zgodność z oryginałem kart okresowych osiągnięć studenta albo wypis ocen albo karta przebiegu dotychczasowych studiów oraz program studiów zawierający zarówno efekty uczenia się kierunkowe, jak i efekty przedmiotowe, czy modułowe oraz karty/opisy/sylabusy dotychczas zaliczonych przedmiotów. Owa dokumentacja będzie bowiem miała kluczowe znaczenie w kwestii wyznaczenia ewentualnych różnic programowych.
Taki wniosek powinien być złożony na tyle wcześniej, aby właściwe władze uczelni mogły go rozpoznać w odpowiednim terminie i aby student mógł rozpocząć zajęcia zgodnie z kalendarzem organizacji roku akademickiego obowiązującego w danej uczelni – zgodnie z art. 66 zdanie pierwsze ustawy PSWiN rok akademicki trwa od dnia 1 października do dnia 30 września i dzieli się na 2 semestry. W związku z tym mojej ocenie decyzja dotycząca przeniesienia czy zmiany kierunku lub formy studiów nie powinna zapadać po rozpoczęciu zajęć w danym semestrze.
Różnice programowe
Wyrażając zgodę na przeniesienie bardzo często pojawiają się problem różnic programowych, czyli przedmiotów, zajęć lub modułów, które student zobowiązany będzie zaliczyć dodatkowo ze względu na przeniesienie się, czy zmianę kierunku lub formy studiów.
W mojej ocenie takie różnice powinny być wyznaczone przez osoby merytorycznie zaangażowane w proces kształcenia (władze dziekańskie, kierowników katedr, osoby odpowiedzialne za dany przedmiot czy prowadzących zajęcia). Nie jest zasadne, aby takie różnice były ustalane przed pracowników wsparcia administracyjnego (pracowników dziekanatów czy sekretariatów studenckich).
Warto także pamiętać, aby różnice programowe i terminy ich uzupełnienia zostały wyznaczone na piśmie najpóźniej w momencie wyrażania zgody na przeniesienie czy zmianę kierunku lub formy studiów.
Co z opłatą za różnice programowe w razie zgody na przeniesienie?
Często przy okazji wyznaczania różnic programowych pojawia się pytanie, czy uczelnia może żądać za to opłaty. Odpowiedź w tym zakresie będzie zależała od tego, czy jest to uczelnia publiczna czy niepubliczna i od tego, czy student studiuje w uczelni publicznej na studiach stacjonarnych czy niestacjonarne. Zgodnie bowiem z treścią art. 70 ust. 2 Konstytucji RP nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością. Takim wyjątkiem będzie więc art. 79 ust. 1 ustawy PSWiN uczelnia publiczna może pobierać opłaty za usługi edukacyjne związane z:
1) kształceniem na studiach niestacjonarnych;
2) powtarzaniem określonych zajęć na studiach stacjonarnych z powodu
niezadowalających wyników w nauce;
3) kształceniem na studiach w języku obcym;
4) prowadzeniem zajęć nieobjętych programem studiów;
5) kształceniem cudzoziemców na studiach stacjonarnych w języku polskim.
Powyższy katalog nie przewiduje więc jakiekolwiek opłaty za wyrównywanie różnic programowych w uczelniach publicznych. Jeśli zatem mamy do czynienia z uzupełnianiem różnic programowych na studiach stacjonarnych w uczelni publicznej z uwagi na braki w stosunku do aktualnie obowiązującego na danym kierunku studiów programu studiów, to nie ma prawnej możliwości, aby za taką usługę uczelnia publiczna mogła pobrać opłatę. Jeśli jednak mamy do czynienia z uzupełnianiem różnic programowych na studiach niestacjonarnych w uczelni publicznej, to w mojej ocenie taka opłata mogłaby być pobierana w przypadku gdy student zobowiązany jest zaliczyć moduł zajęć lub przedmiot dodatkowo ze względu na powstałe różnice pomiędzy aktualnym, a dotychczas realizowanym przez studenta programem studiów w razie przeniesienia się z innej uczelni, zmiany kierunku studiów lub formy studiów.
W jaki sposób należy udokumentować fakt przeniesienia?
Aktualnie obowiązująca ustawa PSWiN z 2018 r. nie precyzuje w jakiej formie powinna zapaść decyzja w sprawie przeniesienia czy zmiany kierunku lub formy studiów.
W mojej ocenie wiele zależy od tego, jakie rozwiązania dana uczelnia przyjęła w kwestii aktu prawnego, którym określa zasady w tym zakresie.
Jeśli przeniesienie odbywa się w trybie rekrutacji albo w tryie quasi-rekrutacyjnym, to wówczas zastosowanie będą znajdowały przepisy rekrutacyjne, tj. art. 72 ustawy PSWiN (wpis na listę studentów) oraz art. 323 ust. 1 pkt 6 ustawy PSWiN (decyzja administracyjna rektora w przypadku osób nieposiadających obywatelstwa polskiego).
Niektóre uczelnie wprost wskazują, że zgoda zawsze następuje w drodze decyzji dziekana. Wątpliwym jest jednak, czy musi ona przybrać charakter decyzji administracyjnej. Jeśli więc przeniesienie odbywa się wyłącznie na podstawie przepisów regulaminu studiów, to wówczas zgoda na przeniesienie powinna znaleźć odzwierciedlenie co najmniej na piśmie podpisanym przez upoważnione do tego władze uczelni.
Dokumentacja przebiegu studiów w razie przeniesienia
W przypadku przeniesienia się studenta do innej uczelni (warto dodać – polskiej uczelni), zgodnie z § 16 rozporządzenia MNiSW z dnia 28 września 2018 r. w sprawie studiów (t.j. Dz. U,. z 2023 r. poz. 2787) dokumenty z teczki akt osobowych, o których mowa w § 15 ust. 1 pkt 1, 2, 5 i 6, tj. dokumenty wymagane od kandydata na studia, dokumenty stanowiące podstawę przyjęcia na studia, karty okresowych osiągnięć studenta oraz decyzje dotyczące przebiegu studiów są przesyłane do uczelni, do której student się przeniósł, na wniosek tej uczelni, a nie przez studenta.
W uczelni, którą student opuścił, należy pozostawić się kopię pisma, przy którym przesłano dokumenty, oraz wykaz tych dokumentów, a w przypadku prowadzenia teczki akt osobowych studenta w postaci elektronicznej – kopię przekazanych dokumentów.
W przypadku przeniesienia z uczelni zagranicznej powyższe dokumenty powinny zostać bezwzględnie dołączone do wniosku – uczelnia zagraniczna nie ma bowiem obowiązku stosowania się do jakichkolwiek polskich regulacji.
Przy okazji składania dokumentów w ramach przeniesienia, na pewno warto ponownie zweryfikować wszystkie dane osobowe zawarte w nowo składanej i podpisywanej ankiecie osobowej.
Pojawia się więc wątpliwości, czy student, który uzyska zgodę na przeniesienie studiów powinien złożyć ślubowanie. Zgodnie bowiem z treścią art. 83 ustawy PSWiN osoba przyjęta na studia rozpoczyna studia i nabywa prawa studenta z chwilą złożenia ślubowania.
Skoro przeniesienie z innej uczelni stanowi jeden ze sposobów przyjęcia na studia, to uważam, że takie ślubowanie powinno ponownie zostać złożone.
W przypadku jednak zmiany kierunku w ramach tej samej uczelni, konieczność ponownego złożenia ślubowania może być wątpliwa. Przepisy ww. rozporządzenia nie rozstrzygają bowiem tej kwestii. Jeśli więc w uczelni teczka akt osobowych studenta jest w całości przekazywana do innej jednostki, to nie widzę sensu ponownego składania ślubowania. Jeśli jednak w teczce przekazywanej pomiędzy jednostkami nie znajduje się ślubowanie, to jestem zdania, że takie ślubowanie należy ponownie złożyć.
Po przeniesieniu się w dokumentacji przebiegu studiów oraz w systemie informatycznym do obsługi studiów warto odnotować:
1) dotychczasową nazwę wydziału (uczelni) i kierunku studiów oraz datę przeniesienia;
2) zaliczone tam moduły zajęć wraz z przyporządkowanymi im punktami ECTS, a uznane przez Dziekana Wydziału przyjmującego na zasadach określonych w uczelni, oraz łączną liczbę punktów ECTS uzyskaną do chwili przeniesienia;
3) urlopy od zajęć i powtarzane okresy studiów.
Skreślenie w razie przeniesienia albo zmiany kierunku lub formy studiów?
W związku z przeniesieniem się, zmianą kierunku lub formy studiów pojawia się wątpliwość w jaki sposób uczelnia, czy jednostka, którą student opuszcza powinna usunąć studenta z listy dotychczasowego kierunku studiów. Owa wątpliwość pojawia się dlatego, że aktualnie obowiązująca ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce nie przewiduje możliwości skreślenia z listy studentów z powodu przeniesienia albo zmiany kierunku lub formy studiów. Zamknięty katalog podstaw do skreślenia z listy studentów przewiduje art. 108.
Niektóre uczelnie praktykują skreślenie z listy studentów z powodu rezygnacji (zob. art. 108 ust. 1 pkt 2 ustawy PSWiN). Taka opcja byłaby możliwa jedynie w przypadku gdyby najpierw student uzyskał zgodę na przeniesienie, a dopiero potem złożył rezygnację na dotychczasowym kierunku studiów. Pytanie tylko, czy skoro jest już studentem innej uczelni czy innego kierunku studiów, to czy taka rezygnacja może być skuteczna.
Niektóre uczelnie praktykują tzw. wyrejestrowanie z listy studentów z uwagi na przeniesienie się do innej uczelni albo na inny kierunek studiów. W systemie informatycznym najczęściej jest to odnotowywane jako tzw. skreślenie techniczne.
Podsumowanie
Przenoszenie osiągnięć może być szansą na ukończenie studiów i dalszy rozwój osobisty i zawodowy, w przypadku gdy pierwotnie wybrany kierunek studiów z różnych przyczyn i względów okazał się niewłaściwy. Dzięki instytucji przenoszenia osiągnięć studenci mogą przenieść swoje zasoby akademickie, takie jak oceny, punkty zaliczeń i czas spędzony na zajęciach, z jednej uczelni do innej. To umożliwia studentom kontynuowanie swojej edukacji bez konieczności rozpoczynania od nowa studiów w nowej uczelni lub na nowym kierunku studiów.
Przede wszystkim warto jednak skonsultować się z uczelnią i jednostką przyjmującą, aby dowiedzieć się o procedurach i wymaganiach związanych ze procedurą zmiany uczelni, kierunku studiów lub formy studiów i wymaganiami programowymi.
Jeśli masz konkretne pytania na ten temat, zapraszam do kontaktu – chętnie pomogę.