W ramach cyklu wpisów dotyczących zapisów regulaminu studiów będzie o wznowieniu studiów.
Wznowienie studiów to ważna instytucja, która bardzo często pojawia się w zapisach regulaminów studiów. Warto zauważyć, że jako specyficzna podstawa do przyjęcia na studia nie występuje wśród katalogu podstaw przyjęć na studia, o którym mowa w art. 69 ust. 1 ustawy PSWiN. Obecnie instytucja wznowienia studiów nie ma jakiegokolwiek zakotwiczenia w aktualnie obowiązujących przepisach prawa powszechnego.
Aby osoba skreślona z listy studentów mogła więc powrócić na uczelnię i kontynuować studiów musi sięgnąć do zapisów aktualnie obowiązującego regulaminu studiów danej uczelni. Na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz rozporządzenia wykonawczego Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 września 2014 r. w sprawie warunków, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów w uczelniach, warunki wznawiania studiów były jednym z wielu postanowień obligatoryjnych regulamin studiów w każdej uczelni. Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z 2018 r. nie tylko nie precyzuje, jakie konkretnie postanowienia powinien zawierać regulamin studiów, ale w ogóle milczy w kwestii wznowienia.
Zaraz jak tylko weszła w życie nowa ustawa PSWiN z dniem 1 października 2018 r., to jeszcze przez rok obowiązywały zapisy dotychczasowych regulaminów, ale ustawodawca nakazał, aby już od nowego roku akademickiego 2019/2020 wszystkie uczelnie w Polsce (bez wyjątku) wprowadziły nowe regulaminy studiów (zob. art. 263 Przepisów wprowadzających ustawę PSWiN z 2018 r.).
No i zaczęła się dyskusja… Na wielu spotkaniach z przedstawicielami kierownictwa ówczesnego resortu nauki i szkolnictwa wyższego padały stwierdzenia, że wznowienie studiów nie jest możliwe, bo nowa ustawa PSWiN tego nie przewiduje i dopuszcza przyjęcie na studia jedynie w drodze rekrutacji na studia, potwierdzania efektów uczenia się albo przeniesienia z innej uczelni.
Wymiana argumentów z Ministerstwem trwała kilka miesięcy i dopiero w opracowanie wydanym w 2019 r. przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego pt. PRZEWODNIK PO SYSTEMIE SZKOLNICTWA WYŻSZEGO I NAUKI wskazano, że wznowienie studiów po rozpoczęciu roku akademickiego 2019/2020 i wejściu w życie nowego regulaminu studiów – na podstawie regulacji w nim zawartych, o ile będzie on przewidywał procedurę wznowienia studiów. A zatem nie ma już obecnie obowiązku, aby regulamin studiów w ogóle przewidywał jakąkolwiek procedurę przywracania w prawach studentów.
Wskazano także, że określone w art. 85 ust. 1 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce prawa i obowiązki studenta stanowią jedynie katalog podstawowy. Tym samym prawa studenta nie zostały ograniczone wyłącznie do katalogu wskazanego w ustawie i mogą być odpowiednio rozszerzone w regulaminie studiów (art. 75 ust. 1). Powyższe oznacza, że do autonomicznej decyzji uczelni będzie należało rozstrzygnięcie, czy w nowym regulaminie studiów znajdą się postanowienia dotyczące wznowienia studiów.
Co więcej, Ministerstwo ww. opracowaniu wskazało, że „procedura wznowienia studiów powinna być traktowana wyjątkowo i być stosowana jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach i tylko w odniesieniu do osób, które uprzednio w uczelni studiowały”. Zdaniem władz ówczesnego resortu szkolnictwa wyższego przywrócenie w prawach studenta jest niemożliwe w przypadku gdy w uczelni nie jest już prowadzony dany kierunek studiów i takie zastrzeżenie powinno zostać zapisane w regulaminie studiów.
Ponadto, wznowienie studiów dotyczy wyłącznie aktualnego programu studiów, zaś ewentualne zmiany programowe obligują studenta do uzupełnienia różnic programowych, niezależnie od wcześniej zaliczonych semestrów. Osoba wznawiająca studia może bowiem ukończyć studia, jeśli osiągnie takie same efekty uczenia się jak pozostali studenci danego rocznika.
Na czym polega wznowienie studiów i jakie warunki należy spełnić?
Wznowienie studiów polega na przywróceniu w prawach studenta osoby, która niegdyś została skreślona z listy studentów po spełnieniu określonych wymagań obowiązujących w uczelni. Czasem bywa określana jako reaktywacja na studia.
Osoba, która zdecyduje się powrócić na uczelnię i kontynuować swoją edukację przeważnie musi złożyć wniosek do odpowiednich władz uczelni. Nie jest to zatem procedura wszczynana z urzędu.
Sam wniosek zwykle nie jest wystarczający – bardzo często uczelnie wprowadzają w regulaminach studiów warunki, jakie należy spełnić, aby wznowić studia.
I tak: przeważnie wznowienie studiów możliwe jest w stosunku do osób, które przed skreśleniem z listy studentów uzyskały zaliczenie co najmniej pierwszego semestru albo roku studiów, w zależności od tego, jak w danej uczelni zdefiniowano etap rozliczeniowy. Oznacza to, że osoby skreślone z listy studentów przykładowo z powodu braku zaliczenia pierwszego etapu studiów albo z powodu rezygnacji ze studiów zaraz po ich rozpoczęciu nie mogą wznowić studiów, a jedyną szansą powrotu na studia będzie przystąpienie do rekrutacji zgodnie z przepisami obowiązującymi w danej uczelni, a w szczególności uchwałą senatu określającą warunki, tryb oraz termin rozpoczęcia i zakończenia rekrutacji na pierwszy rok studiów w danym roku akademickim.
Ponadto, wznowienia studiów nie jest traktowane jako uprawienie do żądania wydania przez odpowiednie władze uczelni rozstrzygnięcia w tym zakresie. Przeważenie wymaga bowiem zgody rektora, właściwego prorektora, dziekana, prodziekana albo dyrektora instytutu lub szkoły, po zapoznaniu się z osiągnięciami osoby ubiegającej się o wznowienie, zwłaszcza z zaliczonymi zajęciami i uzyskanymi punktami ECTS. Często bowiem są one zestawiane z wymaganiami określonymi w aktualnie obowiązującym programie studiów w celu ustalenia tzw. różnic programowych. Jeśli okaże się, że owe różnice programowe są zbyt duże to albo decyzja w przedmiocie wznowienia studiów będzie negatywna albo kontynuacja studiów będzie możliwa od semestru znacznie wcześniejszego niż ten, który był ostatnio zaliczonym przed skreśleniem.
Może się także okazać, że dana uczelnia będzie chciała zweryfikować bieżący stan wiedzy lub umiejętności osoby ubiegającej się o wznowienie. Stąd też warunkiem koniecznym wznowienia może się okazać złożenie dodatkowego egzaminu lub egzaminów, w szczególności w razie wątpliwości dotyczących uzyskanych dotychczas efektów uczenia się, którego zasady i zakres także określi osoba podejmująca decyzję w przedmiocie wznowienia.
Mając na uwadze powyższe stanowisko MNiSW, zasadnym wydaje się wprowadzenie do regulaminu studiów zapisów, które jasno rozstrzygną, że przypadku uzyskania zgody na reaktywację student będzie kontynuował kształcenie według programu studiów obowiązującego tych studentów, którzy odbywają studia na semestrze, od którego będzie możliwe wznowienie.
Warto także pamiętać, aby różnice programowe i termin ich uzupełnienia były określone na piśmie.
Okoliczności wykluczające wznowienie studiów
W wielu zapisach regulaminów studiów obowiązujących w uczelniach można zaobserwować zapisy, które wykluczają możliwość kontynuacji studiów w trybie wznowienia – przykładowo upływ określonego czasu od dnia skreślenia (np. 5 lat) albo skreślenie z listy studentów w innej uczelni albo w przypadku gdy skreślenie z listy studentów było spowodowane karą dyscyplinarną wydania z uczelni. Taką okolicznością w danym momencie może być również brak złożenia wniosku przed rozpoczęciem zajęć w danym semestrze
Może się również okazać, że kontynuacja studiów w trybie wznowienia nie jest możliwa w przypadku gdy uczelnia nie prowadzi już kształcenia na kierunku, na którym dana osoba odbywała studia przed skreśleniem. W takiej sytuacji wznowienie studiów na innym kierunku w danej uczelni byłoby możliwe, ale tylko jeśli taka możliwość byłaby przewidziana w regulaminie studiów.
Wreszcie, może się okazać, że dana osoba w swojej przeszłości edukacyjnej na uczelni korzystała już z takiej możliwości, a zapisy regulaminu studiów przewidują, że wznowienie studiów jest dopuszczalne tylko jeden raz na każdym stopniu studiów na kierunku studiów, w ramach którego student studiował przed skreśleniem z listy studentów.
Jaką formę przybiera zgoda na wznowienie?
Jak już była o tym mowa wcześniej, aktualnie obowiązująca ustawa PSWiN, milczy w kwestii wznowienia, więc o tym w jakiej formie nastąpi zgoda na wznowienie studiów także będą rozstrzygać przepisy danego regulaminu studiów. Niektóre uczelnie wskazują przykładowo, że zgoda następuje w drodze decyzji dziekana. Wątpliwym jest jednak, czy musi ona przybrać charakter decyzji administracyjnej. Jako szczególna forma przyjęcia na studia na pewno rozważyłabym dokonanie wpisu na listę studentów (per analogiam do art. 69 ust. 1 ustawy PSWiN).
Jeśli dotyczy osób nie posiadających obywatelstwa polskiego, to rozważyłabym jednak wydanie decyzji administracyjnej przez rektora na podstawie art. 323 ust. 1 pkt 6 ustawy PSWiN.
Pojawia się jeszcze wątpliwości, czy student, który uzyska zgodę na wznowienie studiów powinien złożyć ślubowanie. Zgodnie bowiem z treścią art. 83 ustawy PSWiN osoba przyjęta na studia rozpoczyna studia i nabywa prawa studenta z chwilą złożenia ślubowania. Jeśli przyjąć, że wznowienie jest swoistym sposobem przyjęcia na studia, to wówczas takie ślubowanie powinno ponownie zostać złożone. Jeśli jednak przyjąć, że wznowienie studiów stanowi kontynuację studiów, następuje dokładnie na tym samym kierunku studiów i treść ślubowania nie uległa zmianie, to wówczas powstaje wątpliwość o zasadność i sens ponownego składania i podpisywania ślubowania do teczki.
Wznawiając studia, na pewno warto ponownie zweryfikować wszystkie dane osobowe zawarte w ankiecie osobowej.
Co ze wznowieniem studiów tylko na obronę?
Wiele uczelni na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów dopuszczało możliwość jednorazowego wznowienia studiów tylko na dzień złożenia egzaminu dyplomowego. Dotyczyło to przeważnie osób, które uzyskały tzw. absolutorium, czyli zaliczyły wszystkie przewidziane programem studiów przedmioty oraz praktyki, i zostały skreślone z listy studentów z powodu niezłożenia w terminie pracy dyplomowej. Zaletą tego rozwiązania było to, że osoba skreślona z listy studentów z tego powodu mogła wznowić studia bez konieczności uzupełniania różnic programowych, pod warunkiem, że od skreślenia nie upłynęło więcej niż rok albo dwa od skreślenia.
Takie rozwiązanie miało jednak wiele mankamentów – osoby nie posiadające statusu studenta i praw studenta miały problem z dostępem do infrastruktury uczelni i zasobów bibliotecznych. Ponadto, z racji braku tego statusu pojawiały się również problemy z dostępem do systemów informatycznych do obsługi dziekanatowej, więc taka osoba nie mogła z odpowiednim wyprzedzeniem rozpocząć procesu dyplomowania, w tym w szczególności uzyskania opinii promotora i recenzenta pracy. Ponadto, studencie wznawiający studia domagali się aktywacji legitymacji studenckiej i przyklejenia hologramu, co w praktyce oznaczało możliwość korzystania z legitymacji nawet po ukończeniu studiów.
W mojej ocenie zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest instytucja przedłużenia terminu do złożenia pracy dyplomowej. Oczywiście w przypadkach i na warunkach przewidzianych w regulaminie studiów.
Wznowienie studiów może być ważnym krokiem w dążeniu do osiągnięcia swoich edukacyjnych celów. Przede wszystkim warto skonsultować się ze swoją uczelnią macierzystą, aby dowiedzieć się o procedurach i wymaganiach związanych z ponownym rozpoczęciem nauki. Warto również zastanowić się nad powodami, które doprowadziły do przerwania studiów oraz jakie kroki podjąć, aby tym razem osiągnąć sukces. Niezależnie od przeszłych doświadczeń, wznowienie studiów może być szansą na ich ukończenie studiów, co pozwoli na dalszy rozwój osobisty i zawodowy.
Jeśli masz konkretne pytania na temat wznowienia studiów, zapraszam do kontaktu – chętnie pomogę.